Հյուսիսային Կովկասը առանցքային դեր է խաղացել Եվրասիայի հնագույն գաղութացման և նրա մշակութային և գենետիկ ժառանգության ձևավորման գործում, սակայն տեղական մշակույթների կրողների գենետիկական պատմությունը դեռևս ամբողջությամբ ուսումնասիրված չէ։
Գիտնականներն առաջին անգամ իրականացրել են Հյուսիսային Կովկասում ուշ բրոնզի դարում ձևավորված Կոբանի մշակույթի ներկայացուցիչների հնագույն ԴՆԹ-ի խոր հաջորդականությունը և համեմատել այն Կովկասի ժամանակակից ժողովուրդների գենետիկական տվյալների հետ, գրում է naked-science-ը:
Աշխատանքի արդյունքները հաստատել են Քոբանի մշակույթի կրողների դերը՝ որպես հնագույն գենետիկ կամուրջ Հյուսիսային Կովկասում բրոնզի և երկաթի դարերի միջև։
Հետազոտությունը հրապարակվել է European Journal of Human Genetics ամսագրում: Սեւ և Կասպից ծովերի միջև ընկած տարածաշրջանը համարվում է կարևոր կամուրջ հնագույն մարդկանց Եվրոպա և Ասիա գաղթի համար՝ սկսած վերին պալեոլիթից։ Բացի այդ, կլիմայական և աշխարհագրական հատուկ պայմաններն այս տարածաշրջանը դարձրել են եզակի վայր հնագույն հնագիտական մշակույթների առաջացման և զարգացման համար, ինչը հուշարձանները թողել է ժամանակի և տարածության մեջ սահմանափակ և միավորված բնակավայրերի, կացարանների, թաղման ծեսերի, խեցեղենի, գործիքների, զենքի և ոսկերչական իրերի որոշ նմանություններով:
Մինչև վերջերս Քոբանի մշակույթի գենոմային տվյալներ չէին հրապարակվել, չնայած այն հանգամանքին, որ հնագետները այն դիտարկում էին որպես կամուրջ Հյուսիսային Կովկասի բրոնզեդարյան մշակույթների և ժամանակակից էթնիկ խմբերի միջև:
Կոբանի մշակույթն իր անունը ստացել է Վերին Կոբան գյուղից, որը գտնվում է ժամանակակից Հյուսիսային Օսիայում: Հենց այստեղ են հայտնաբերվել 19-րդ դարի կեսերին այս մշակույթին պատկանող առաջին բրոնզե արտեֆակտները: Կոբանի մշակույթի հետ կապված հնագիտական գտածոներ են հայտնաբերվել նաև Մեծ Կովկասի երկու կողմերում, Ինգուշեթիայի, Կաբարդինո-Բալկարիայի, Կարաչայ-Չերքեզիայի, Հյուսիսային Օսեթիա-Ալանիայի, Չեչնիայի Հանրապետության, Ստավրոպոլի երկրամասի, Հարավային հանրապետությունների տարածքներում:
Իր գոյության ընթացքում Քոբանի մշակույթի ներկայացուցիչները ակտիվորեն կապի մեջ են մտել Անդրկովկասի և Մերձավոր Արևելքի ժողովուրդների և երկրների հետ, ինչպես նաև կապի մեջ են մտել Կիմերիայի, իսկ ավելի ուշ՝ սկյութների հետ։ Ենթադրվում է, որ Քոբանի մշակույթի կրողները կարևոր դեր են խաղացել ժամանակակից հյուսիսկովկասյան էթնիկ խմբերի գենոֆոնդի ձևավորման գործում։ Այնուամենայնիվ, մշակույթի բուն ծագումը դեռևս մնում է անորոշ, չնայած այն հանգամանքին, որ հնագիտական հետազոտությունները սկսվել են 19-րդ դարի երկրորդ կեսից:
Ավանդաբար համարվում էր, որ Քոբանի մշակույթը սերում է Հյուսիսային Կովկասի միջին բրոնզեդարյան մշակույթից, սակայն ռադիոածխածնային թվագրումը ցույց է տալիս նրանց միջև հազարամյա տարբերությունը: Քոբանի մշակույթի և Հյուսիսային Կովկասի միջև կապը ենթադրվում էր նաև հետկատակոմբյան թաղումների միջոցով, սակայն նրանց միջև նույնպես 500 տարվա անջրպետ է հայտնաբերվել։
Կա նաև տեսություն, որ Քոբանի մշակույթը ծագել է Հարավային Օսիայում և տարածվել Մեծ Կովկասի լեռնաշղթայի երկու կողմերում: Այս ենթադրությունը հաստատվում է բազմաթիվ պեղումներով, սակայն քչերն են հավատում այդ դարաշրջանի Հարավային Օսիայի և Հյուսիսային Կովկասի մշակութային կենտրոնների անմիջական կապին: Ենթադրվում է, որ Քոբանի մշակույթն ունեցել է մի քանի ծագում, այդ թվում՝ Անդրկովկասի և հարակից տարածքների տարբեր մշակույթներ։
Մինչ օրս միայն մի քանի ուսումնասիրություններ են հրապարակվել Քոբանի մշակույթի ծագման վերաբերյալ: Նրանք հայտնաբերե; են վերլուծված նմուշների մեջ զանազան գենետիկական տոհմեր, ներառյալ բազմաթիվ միտոքոնդրիալ և երկու Y-քրոմոսոմային հապլոգոխմբեր՝ դրանք կապելով Եվրասիայի և Կովկասի հին և ժամանակակից ժողովուրդների հետ:
